Калчан-Шилги
Калчан-Шилги аът (1985ч Бажың-Алаак (Искра) сумузу, Бестиг-Ажык тайгазынга төр.) – Тываның ийи дакпыр Наадым чемпиону.
Намдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
1985чылда Бажың-Алаак (Искра) сумузунуң Бестиг-Ажык тайгазынга төрүттүнген. Калчан аът болза Моңгуш Андрейниң (Чаа малчын) хөй-хөй чылдар тургузунда бүзүрелдиг малы болуп чораан.
Калчан-Шилгиниң баштайгы байзазы: Искра сумуга болган "Алдын Баглааш" найырынга 1-ги черни чаалап алган, база ол-ла чылын Май 1-де эрттип келген. Дараазында чылдарда,амгы үеде алыр болза кожууннар аразында шилчип чоруур кубоктуг чазын Апрель 12–де эрттип турар чарыш эгелеп чорда, база-ла 1-ги черни алгаш, мөңгүн чүген-чулар-биле шаңнаткан.
Калчан-Шилги удаа-дараа чарыштарга каш чыл ишти черле байзадан дүшпейн турган. 1994 чылда болуп эртткен Тываның Чазааның Шериг-оол Дизижикович Ооржактың бирги улуг машина ГАЗ-53 шаңналдыг Наадымынга 45км чарыжынга эрттип келген. Дараазында 1997 чылда Наадымга база-ла "45км-ге" чемпион болуп халып кирип келген. Наадымда эрттип турганындан өскеде – 3, 4, 6,12-де кирип турган. Олардан өскеде чарыштарга черле ап чораан байзазы база хөй. Ынчангаш тыва чоннуң мындыг үлегер-домаа бар болгай:
"Маадыр өлзе-даа,
Мактал ады олбес"
Ээзи Андрей Моңгуштуң ачазы Адександр Моңгуш (шолазы "Прокурор") ол аътты Искра совхозтуң чылгызындан шилип ап турар уеде, ол аъттың байдалы багай турган: хөрээ бузук ышкаш, ышкыштаар. Чылгычылар шуут кайгап ханмайн аразында чугаалажып турганнар: "Мынча көвей мал аразындан барып-барып чудаңгы кулун шилип аар, бо-даа арай аът-мал сайгарбас кижи-дир аа". Ашак тургаш: "Каш чыл болгаш, боттарыңар көре бээр силер", – диген. Чүгүрүк аътты шилип билир, чаңгыс көргеш эндевес кижи болган.