Локк, Джон
Джон Локк (англ. John Locke; 1632 чылдың август 29, Рингтон[en], Сомерсет, Англия — 1704 чылдың октябрь 28 Эссекс, Англия) — англий башкы база философ, эмпиризм болгаш либерализмниң төлээлекчизи.
Ооң идеялары эпистемологияның болгаш политиктиг философияның сайзыралынга аажок улуг салдарны чедирген. Ол Хосталыышкынның эң-не дээштиг угаап бодаашкынчылары болгаш либерализмниң теоретикчилериниң бирээзи кылдыр калбаа-биле сурагжаан. Локканың чагаалары Вольтер болгаш Руссоже, хөй шотланджы Хосталыышкынның бодалжыларынга болгаш америк революсчуларга улуг салдарны чедирген. Ооң салдары америк хосталганың Декларациязында илереттинген.
Социал философиязында Локк Гоббстиң бойдус байдалының элдептиг идеязынга альтернатива кылдыр, бир эвес чазак удуртулгалыгларның чөпшээрелин ап, чуртталганың, хосталганың болгаш өнчү-хөреңгиниң бойдус эргелерин камгалап турар болза, чүгле ынчан ол шынныг болур деп хөй-ниити керээни бодунуң теориязы кылдыр көргүзүп каан. Бир эвес ындыг чөпшээрел бербээн болза, хамаатылар тура халыышкын үндүрер эргелиг турган.
Локканың теоретиктиг тудуун Дэвид Юм болгаш Иммануил Кант ышкаш сөөлгү үениң философчулары база демдеглеп каан. Боданыкчылардан бир дугаарында медерелдиң үзүктел чогундан мөзү хевир тургустунар деп бодалды ажыдып берген. Ол ышкаш угаан " арыг манза" болур деп, тодаргайлаарга, декартчы философияга чөрүштүр, Локк кижилер чаяаттынган идеялары чок төрүттүнер деп база ооң орнунга билиг чүгле дуржулга-биле тодараттынар деп бадыткаан.
Биографиязы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
1632 чылдың август 29-та Англияның соңгу барыын талазында улуг эвес Рингтон хоорайга,Бристоль хоорайның чоогунда Сомерсет[1] графствозунга, шылгараңгай болчукчунуң өг-бүлеге төрүттүнген.
1646 чылда ачазының командириниң сүмези ёзугаар ( Хамааты дайынының үезинде парламентиниң Кромвель аттыг шерииниң капитаны турган) Вестминстер школазынче кирген (ол үениң бир шыырак школаларының бирээзи)[1]. 1652 чылда эң өөрениир өөреникчилериниң бирээзи Оксфорд университединче кирип алган. Локфордтуң дээди өөредилгезинче кирип турган. 1656 чылда ол бакалавр, ам 1658 чылда университеттиң магистрантызы. В Локк, один из лучших учеников школы, поступает в . В 1656 году получает степень бакалавра, а в
1667 чылда Локк Эшли ноянның (сөөлзүредир Шефтсбери графтың) бажыңга эмчи болгаш ооң оглунуң кижизидикчизи болур дээн саналын хүлээп ап, ооң соонда политиктиг ажыл-чорудулгага үлүг хуузун киириштирер. "Шылгап шыдамык болурунуң дугайында Медээлер" (Локк соонда 1-гизин 1689 чылда, 2-ги, 3-күзин 1692 чылда (ол үште ат салбаан), 4-кү - 6-гызын 1706 чылда, Локк чок апарган соонда чырыкче үндүрген).
Шефтсбери графтың даалгазы-биле Локк Соңгу Америкада Каролина можунуң Конституциязын болгаш «Үндезин ниити планын» тургузарынга киришкен («Fundamental Constitutions of Carolina»)[2].
1668 чылда Локк Хаан ниитилелиниң кежигүнү , 1669 чылда ооң Чөвүлелиниң кежигүнү кылдыр соңгуттуруп алган. Локктуң сонуургалдарының кол адырлары бойдус эртеми, медицина, политика, экономика, педагогика, күрүнеге хамаарылгазы, шажын-чүдүлге болгаш арын-нүүрнүң хостуунуң айтырыы турган.
1671 чыл -кижиниң угаан-медерелиниң медерелдиг аргаларын кызымак шинчилээрин шиитпирлеп турар. Ол дээрге эртемденниң кол ажылы - "Кижи угаан-медерелиниң дуржулгазы". Ону ол 19 чыл дургузунда күүседип келген.
1672 биле 1679 чылдарда — Локк Англияның дээди чазак-чагырга черлеринге аңгы-аңгы ажылдарга ажылдап турган. Ынчалза-даа Локктуң чедиишкинниг ажыл-ижи Шефтсбериниң бедип болгаш аңдарлып турарындан хамааржыыр турган. 1675 чылдың төнчүзүнден 1679 чылдың ортузунга чедир Локк кадыы баскыраарга Францияга чурттап турган.
1683 чылда Локк Шефтсбериниң соо-биле Голландияже көжүп чорупкан. 1688—1689 чылдарда Локктуң аян-чоруктарының төнчүзү келген. Алдарлыг революция болган, Англияның хааны кылдыр Вильгельм III Оранский томуйлаттынган. 1688 чылда Локк чуртунче эглип келген.
1690 чылдарның дургузунда Локк чазак ажыл-албаны-биле кады катап база улуг эртем болгаш чогаал чорудуун чорудуп турар. 1690 чылда "кижи угаан-медерелиниң дугайында ном," "Удуртулга дугайында ийи трактат," 1693 чылда - "Кижизидилге дугайында бодалдар," 1695 чылда - "Христиан чүдүлгезиниң угаан-сарыылы" үнген.
1704 чылдың октябрь 28-те Локк Дэмерис Мэшем деп эжи уругнуң бажыынга астмалааш чок апарган.
- ↑ 1,0 1,1 Локк, Джон (чедимчок шөлүг — төөгү).
- ↑ John Locke (чедимчок шөлүг — төөгү).