Моңгуш, Василий Бора-Хөө оглу

Василий Бора-Хөө оглу Моңгуш
Төрүттүнген хүнү	1935 декабрьның 17(1935-12-17)
Мөчээн хүнү	2016 сентябрьның 10(2016-09-10) (80 хар)

Василий Бора-Хөөевич Моңгуш (1935 чыл – август 10, 2016 чыл) — тыва билдингир журналист, сатирик-юморист, чогаалчы, очулдурукчу, Тываның Улустуң чогаалчызы, Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, Россияның Чогаалчылар эвилелиниң, Тываның Чогаалчылар болгаш Журналистер эвилелдериниң кежигүнү.

Намдары

Василий Моңгуш 1935 чылда төрүттүнген. Москваның М.В.Ломоносов аттыг күрүне университединиң журналистика факультедин дооскан. Университет соонда, Василий Бора-Хөөевич СЭКП Тыва обкомунче тускай айтыышкын-биле ажылдап чоруткан.

Ооң журналисчи намдары «Тувинская правда» солуннуң редакциязының чагаа килдизинге литературлуг ажылдакчы бооп эгелээн. Аныяк журналист Василий Моңгушка «Тувинская правда» солун байлак арга-дуржулганы берип, ооң профессионал өзүмүнге улуг школа болган. 1966 чылда «Тываның аныяктары» солуннуң килдис эргелекчизинге томуйлаткан. Аңаа бир чыл ажылдаан соонда ол харыысаалгалыг секретарь, а бир чыл эрткенде — кол редактор апарган. Солуннуң арыннарынга Тываның аныяк-өскенинге хамаарышкан янзы-бүрү чидиг дискуссиялар удаа-дараа парлаттынып, номчукчуларның сонуургалын хаара тудуп турган.

1970 чылда Василий Бора-Хөөевич ССРЭ-ниң Күрүнениң телерадиозунуң Тыва АССР-де тускай корреспондентизи кылдыр томуйлаткан. Республика төвүнден ырак кожууннарның амыдыралының дугайында материалдарны чүгле Эвилелдиң эвес, а даштыкы радиостанцияларның безин программаларынга чырыдар улуг харыысаалга аңаа онаашкан. Бир чыл эрткенде В.Моңгушту Тываның ном үндүрер чериниң директорунга томуйлаан. Аңаа ол 15 чыл ажыр ажылдаан.

1986 чылда В.Моңгушту Тыва АССР-ниң Күрүнениң телерадиокомитединиң радиодамчыдылга студиязының директору кылдыр томуйлаан, аңаа ол 2005 чылга чедир ажылдаан.

Василий Моңгуштуң баштайгы шүлүү «Сылдысчыгаш» уруглар солунунга 1947 чылда парлаттынган. Ооң бижээни журналисчи материалдары «Тувинская правда», «Шын», «Тываның аныяктары», «Молодежь Тувы», «Социалистиг Казахстан», «Комсомольская правда», «Литературная газета» болгаш өске-даа солуннарга, чүүлдери Алма-Атага, Берлинге, Москвага, Казаньга, Якутияга болгаш Совет Эвилелиниң өске-даа хоорайларынга парлаттынган.

Василий Бора-Хөө оглу бодунуң номчукчуларынга чүгле журналист эвес, билдингир сатирик-юморист база. Тыва литературада ук жанрьның чаңгыс борбак болгаш катаптаттынмас мастери. Ооң «Каткы бажы каткан эвес», «Кадай-кыстың чаңы чараш», «Хамык ужур кадайларда», «Ыятпас херээжен боор», «Бодун мактаар болбас тенек», «Кадайларга хаан-на мен» болгаш өске-даа номнары номчукчуларның улуг сонуургалын чаалап алган. Сатириктиг болгаш юморлуг чечен чугаалары «Советская Россия», «Современник» ном үндүрер черлерниң чыындыларынче кирген.

Василий Моңгуш салым-чаяанныг очулдурукчу база болур. Ол тыва дылче А.Блоктуң, А.Прокофьевтиң, Ч.Айтматовтуң, М.Ауэзовтуң, Р.Тагорнуң, А.Феттиң, А.Майковтуң, К.Бальмонтның, И.Суриковтуң болгаш өске-даа билдингир авторларның чогаалдарын очулдурган.

Василий Бора-Хөөевич бодунуң ак сеткилдиг, кызымаккай ажылы дээш хөй удаа күрүне шаңналдарын алган. Ол. В.И.Ленинниң 100 харлаанын таварыштыр «Шылгараңгай күш-ажыл дээш» (1970ч.), «Күш-ажылчы шылгарал дээш» (1981ч.), «Күш-ажылдың хоочуну» (1990ч.), «Шылгараңгай күш-ажыл дээш» (2005ч.) деп медальдар-биле, Тыва АССР-ниң Дээди Совединиң Президиумунуң Хүндүлел бижии-биле (1985ч.), РСФСР-ниң ном үндүрер чериниң Күрүне комитединиң Хүндүлел бижии-биле база «ССРЭ-ниң Парлалгазының тергиини», «ВЛКСМ-ниң 50 чыл ою» деп хөрек демдектери, Москваның күрүне университединиң медалы-биле шаңнаткан.

Дөзү

• «Шын» солун, № 91-92 (18824-25), 2016 ч. ар. 16.
• Тува прощается с Народным писателем Тувы, известным журналистом Василием Борахооевичем Монгушем