Ультрафиолеттиг херелдениишкин

Википедия деп сайттан

Майык:Кратное изображениеУльтрафиолеттиг херелдениишкин (ультрафиолеттиг херелдер, УФ-херелдениишкин; лат. ultra — ажыр, дашкаар + violet — фиолетовый) — көскү база рентген херелдениишкиннерниң аразында спектралдыг диапазон эжелеп турар электромагниттиг херелдениишкин. УФ-херелдениишкинниң чалгыгларының узуну 100-тен 400 нм (7,5⋅1014—3⋅1016 Гц) аразында интервалда чыдар. Аас чугаада «ультрафиолет» деп база адап турар[1].

Ажыткан төөгүзү[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Иоганн Вильгельм Риттер, 1804 чыл

Инфракызыл херелдениишкинни ажыткан соонда немец физик Иоганн Вильгельм Риттер улаштыр ультрафиолеттиг херелдениишкинни ажыткан.

1801 чылда чырыктың хайында үрелир мөңгүннүң хлориди спектирниң фиолет областьтан дашкаар көзүлбес чырыктың хайында дүрген үрелирин илереткен. Ак өңнүг мөңгүннүң хлориди чырыкка каш минут иштинде карарып каар. Спектирниң аңгы-аңгы участоктары карарарының дүргенинче аңгы-аңгы салдарлыг болуп турар. Спектирниң фиолет кезээниң мурнунда эң дүрген карарып каар. Ынчан элээн хөй эртемденнер, оларның аразында Риттер база, чырык үш аңгы кезектерден тургустунган деп түңнелге келгеннер: окислениелиг азы чылыглыг (инфракызыл) компонентизи, чырыдар компонентизи (көскү чырык), база катап тургузар (уультрафиолеттиг) компонентизи.

Чырыктың ол үш компонентизи чаңгыс аай деп бодал чүгле 1842 чылда Александр Беккерель, Мачедонио Меллони болгаш өскелерниң ажылдарында бижиттинген.

Ультрафиолеттиң хевирлери[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Ультрафиолеттиг херелдениишкинниң электромагниттиг спектри аңгы-аңгы аргалар-биле бөлүктерге чардынган бооп болур. Хүннүң херелдениишкинин тодарадыр ISO стандарт (ISO-DIS-21348)[2] дараазында тодарадылганы берип турар:

Ады Чалгыгның узуну, нм Частотазы, ПГц Фотонче энергияның хемчээли, эВ Хурааңгайы
Чоокку 400—300 0,75—1 3,10—4,13 NUV
Ультрафиолет А, узун чалгыглыг диапазон 400—315 0,75—0,952 3,10—3,94 UVA
Ортумак 300—200 1—1,5 4,13—6,20 MUV
Ультрафиолет B, ортумак чалгыглыг 315—280 0,952—1,07 3,94—4,43 UVB
Ыраккы 200—122 1,5—2,46 6,20—10,2 FUV
Ультрафиолет С, чолдак чалгыглыг 280—100 1,07—3 4,43—12,4 UVC
Эмин эрттир 121—10 2,48—30 10,2—124 EUV, XUV

Ультрафиолеттиң үнер дөзү[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Хүннүң ультрафиолеттиг херелдениишкини

Бойдуста[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Черде ультрафиолеттиг херелдениишкинниң кол үнген дөзү — Хүн. Чер кырынга чедип кээп турар ультрафиолеттиң ниити хемчээли дараазында чүүлдерден хамааржыр:

  • Чер кырында атмосферада озоннуң мөөңнээшкининден;
  • горизонтудан Хүннүң бедиинден;
  • далай деңнелинден бедиинден;
  • атмосфералыг тараашкындан;
  • булут шывыының байдалындан;
  • УФ-херелдерниң суг, хөргүн кырындан чайынналдырарындан.

Кылымал[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Ийи ультрафиолеттиг люминесцентилиг лампалар (350 - 370 нм)

Ультрафиолеттиг херелдениишкинниң кылымал хевирин чогааткан болгаш сайзырадып келген үезинде ону кижи төрелгеттенниң амыдыралының кайы-даа адырларында ажыглап турар апарган: эмнелгеде, көдээ ажыл-агыйда д.о.ө.

Төп болгаш Соңгу Европаның чурттарында база Россияда «Кылымал солярий» деп кеш хүрертир ультрафиолет ажыглап кылган чүүл дыка нептерээн.

Ультрафиолеттиг лазерлерниң ажыглаар чери кылдыр газтар (чижээлээрге, аргоннуг лазер[3], азоттуг лазер[4], эксимерлиг лазер д.о.ө.), инертилиг газтар[5], тускай кристаллдар, органиктигсцинтилляторлар[6], азы хостуг электроннар.

Ультрафиолеттиг херелге таварыштырары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

УФХТ — кижиниң мага-бодунуң кезек черлерин (аас-думчук кезекти, кулак иштин, балыгларны) ультраффиолеттиг херелдениишкинге таварыштырар физиотерапевтилиг процедура[7].

Ультрафиолеттиг херелдениишкинде акша купюразы

Ультрафиолеттиг херелдениишкинниң ажыглалы:

  • будук, лак азы хырба адырары[8];
  • диш пломбаларын кадырары;
  • закша купюраларын өттүндүр кылганындан камгалаары.

Улаштыр көөр[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. Рябцев А. Н. Ультрафиолетовое излучение // Физическая энциклопедия / Гл. ред. А. М. Прохоров. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1998. — Т. 5. — ISBN 5-85270-101-7.
  2. ISO 21348 Process for Determining Solar Irradiances  (чедимчок шөлүг — төөгү). Архивтээн 2012 Алды айның 23.
  3. В. К. Попов Мощные эксимерные лазеры и новые источники когерентного излучения в вакуумном ультрафиолете // УФН. — 1985. — Т. 147. — С. 587—604. Архивировано из первоисточника 18 Тос айның 2011.
  4. А. К. Шуаибов, В. С. Шевера Ультрафиолетовый азотный лазер на 337,1 нм в режиме частых повторений // Украинский физический журнал. — 1977. — Т. 22, № 1. — С. 157—158.
  5. А. Г. Молчанов Лазеры в вакуумной ультрафиолетовой и рентгеновской областях спектра // УФН. — 1972. — Т. 106. — С. 165—173. Архивировано из первоисточника 5 Үш айның 2011.
  6. В. В. Фадеев Ультрафиолетовые лазеры на органических сцинтилляторах // УФН. — 1970. — Т. 101. — С. 79—80. Архивировано из первоисточника 5 Үш айның 2011.
  7. Ультрафиолетовое облучение (УФО) — physiotherapy.ru. Архивировано из первоисточника 19 Он бир айның 2016.
  8. УФ отверждение, введение в процесс (орус). Ультрафиолет.cy.