Кош-согуна
| Кош-согуна | ||||||||||
 | ||||||||||
| Эртемде классификациязы | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
аразында рангтар
АЛДАГ ДУГАЙЫНДА МЕДЕГЛЕЛ
Биологтуг классификацияда Allium sativum таксоннуң туружун тайылбырлаар таксономнуг майык {{Allium sativum }} чогул. parent биле rang параметрлерни долдуруп көрүңерем. | ||||||||||
| Делегей чергелиг эртемде ады | ||||||||||
| ||||||||||
Кош-согуна (лат. Állium satívum, орус. Чеснок) — нептереңгей тарымал үнүш. Он хөй нуруузунда чемге холуур. Тывада ону огородка хөйү-биле тарып турар. Кош-согунаның тургузууңда эфирлиг үс, азоттуг бүдүмелдер, гликозидтер, фитостериннер, металл дустары, С витамин, В витаминниң бөлүү бар. Кош-согунаны янзы-бүрү нога аймаа болгаш эъттиг чемнерге холуурунга ажыглап турар.
Кош-согунаны бир дугаарында эм оът деп Диоскорид дээр эмчи көргүскен. Шаандан бээр ону чемге хөөн чокталыр улуска, чөдүлге, кеш аарыгларынга, чижээ, Ибн-Сина (Авиценна) деп эмчи кижи "кош-согунаны кандыг-даа аарыгларга хереглээр" деп сүмелээн. Ынчангаш амгы үеде улустар ону база янзы бүрү аарыгларга ажыглап турар. Кош-согуна — чем хайындырар органнарның ажылдаарын экижидеринге, ферментилерни ажылын күштелдиреринге, ижин-шөйүндү аарыгларынга, сидик ылгаарынга, үрележир бестерниң ажылын экижидеринге, дамырларның, чүректиң согарын күштелдиреринге дузалаар дээш оон-даа өске. Кош-согунаның хандызын водкага эзилдиргеш ажыглаарга, бүүрек, сыңыйның дашталыр, ревматизм, тынар органнар, кеш, шөйүндүлерниң болгаш өске-даа аарыгларны болдурбазынга ажык-дузалыг болуп турар. Оон ыңай кырып-назылап бар чоруурларга, хан базыышкыны улуг улуска болгаш бажы аарыыр, бажы дескинер, уйгу чок улуска дузалаар.
Халдавырлыг ижин-шөйүндү аарыгларынга, бронхиттээн үеде бир хүн ооң 2-3 бичии адырларын чем-биле кады чип болур. Сооктан тывылган аарыгларга, астма, коклюштан аараан кижилерниң хөрээн чеснокту чуургаш, ак саржаг азы хаван үзү-биле холааш чиңнээр. Оон ыңай ону сүтке хайындыргаш, сөөлдерни, кештиң лишай, экзема дээш оон өске-даа аарыгларын эмнээр, а суу-биле баштың кежин чаап тургаш ооң дүгүн быжыктырар.
Улус, чеснокту медицинада ажыглап турары ышкаш, баҙ ындыг аарыгларга ажыглап турар. Эң ылаңгыяда, уругларның острица дээр кыжалаар аарыының үезинде кош-согуналыг суг-биле клизма кылыр.
Сөөлгү үеде эртемденнер янзы-бүрү ыжыктарны, ол ышкаш чиңгелээр болгаш рак аарыгларын болдурбас дээрзиниң шынарларын өөренип, шинчилел ажылын чорудуп турар.
Дөзү
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]- Доржу Көк-оолович Куулар, Тана Моңгушевна Куулар - "ЛЕКАРСТВЕННЫЕ РАСТЕНИЯ В ТУВЕ"