Каң

Википедия деп сайттан

Майык:Железоуглеродистые сплавы

Демир-углерод холуксаазының байдалының диаграммазы, каңның кезээн көк өң-биле демдеглээн

Каң (орус. Сталь, нем. Stahl) — демирниң углерод-биле (база периодиктиг таблицаның өске-даа элементилери-биле) холуксаазы, ооң иштинде демир 45 % хуудан эвээш эвес болур, а углеродтуң хуузу 0,02-ден 2,14 % чедир. 0,6-дан 2,14% чедир углероду бедик каң деп санаттынар.

Бир эвес холуксаада углеродтуң хуузу 2,14 % ажа бээр болза, ындыг холуксааны шой дээр. Бо шагның порошок каңнарының, чижээ ZDP-189, составында 2,9-ден 3,0% чедир углерод бар бооп болур, ынчалза-даа ол дээш олар шой апарбас. Углерод холуксааларны быжыг болгаш кадыг кылыр болгаш, оларның ээлгирин эвээжедир. Бедик ээлгир шынарлыг каңнарны машина болгаш приборлар кылырынга калбаа-биле рессор, амортизаторлар, буржунактар кылырынга ажыглап турар.

Каңның төөгүзү[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Эң бурунгу каңны Турцияның Анатолия деп черден казып тыпкан, ооң назыны 3800 чыл, бистиң эрага чедир 1800 чылдар үези[1][2]. Бурунгу делегейниң үезинде индий каңны дыка улуг үнелеп чораан. Индий каңдан ортаа чүс чылдарның Ортаа Азияга база Чөөн Европага сураглыг чораан булат тывылган. Барыын Европага каңны Антиктиг үениң сөөлүнде бүдүрүп өоренип алган. Ортаа чүс чылдарның үезинде каңдан колдуу чепсек кылып турган. Чоокку Чөөн чүкке дамас каң билдингир турган, оон шамшир кылып турган. Японияга ортаа чүс чылдарда тамахаганэ деп каңдан катана, вакидзаси база танто кылып турган. Европага каңның ачызында селемелерни узадыптар аргалыг апарган, ооң ачызында шпага (XV-ки чүс чылда) база рапира тывылган.

Шуткаан каң кылырының технологиязын англи инженер Гентсман чогааткан, ынчалзажок Европаның дип кезээнче XIX-ку чүс чылда (Крупптуң ачызында) кирген. Артиллерияның кезектерин 1854 чылда каңдан (Армстронгтуң пушказы), XX-ги чүс чылда каңдан танкыларга куяк кылып эгелээн[3].

Каңнарның классификациязы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Каңнарны классификаастаар аргалар хөй: ажыглалының аайы-биле, химиктиг составының аайы-биле, шынарының аайы-биле база тургузуунуң аайы-биле.

Ажыглалының аайы-биле: конструкцияларга ажыглаар каң , дадарбас каң, херексел кылыр каң, криогенниг каң.

Химиктиг составының аайы-биле углеродтуг база легирлеттинген[4] деп аңгылаар.

Структуразының аайы-биле аустениттиг, ферриттиг, мартенситтиг, бейниттиг база перлиттиг деп чарар.

Каңның характеристикалары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • Дыгыйы: 7700—7900 кг/м³ (7,7—7,9 г/см³).
  • Дңзизи: 75500—77500 Н/м³ (7700—7900 кгс/м³).
  • Чылыг сиңирери: 20 °C градуста 462 Дж/(кг·°C) (110 кал/(кг·°C)).
  • Эстир температуразы: 1450—1520 °C.
  • Чылыг эрттирер коэффициентизи 100 °C[5]:

Кезек каңнарның хевирлери[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Каңның марказы Термообработка Кадыы
35 нормализация 163—192 HB
40 улучшение 192—228 HB
45 нормализация 179—207 HB
45 улучшение 235—262 HB
55 закалка и высокий отпуск 212—248 HB
60 закалка и высокий отпуск 217—255 HB
70 закалка и высокий отпуск 229—269 HB
80 закалка и высокий отпуск 269—302 HB
У9 отжиг 192 HB
У9 закалка 50—58 HRC
У10 отжиг 197 HB
У10 закалка 62—63 HRC
40Х улучшение 235—262 HB
40Х улучшение+закалка токами выс. частоты 45-50 HRC; 269—302 HB
40ХН улучшение 235—262 HB
40ХН улучшение+закалка токами выс. частоты 48-53 HRC; 269—302 HB
35ХМ улучшение 235—262 HB
35ХМ улучшение+закалка токами выс. частоты 48-53 HRC; 269—302 HB
35Л нормализация 163—207 HB
40Л нормализация 147 HB
40ГЛ улучшение 235—262 HB
45Л улучшение 207—235 HB
65Г

Каңның бүдүрүлгези[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Каң бүдүрүп кылыр талазы-биле делегейде бир дугаар черде Кыдат турар, 2017 чылдың түңнелдери-биле 49 % чедип турар.

Каң бүдүрүп турар 10 мурнакчы чурттарның аразынче[6]:

Күрүне 2017 чылда эзилдиргени, сая тонн
Кыдат 831,7
Япония 104,7
Индия 101,4
АКШ 81,6
Россия 71,3
Мурнуу Корея 71,1
Германия 43,6
Турция 37,5
Бразилия 34,4
Италия 24,0
Россияның каң бүдүрүп турар компанияларының делегейде туружу:
Рейтинг

2019 чылда
Бүдүрүкчү 2006 [7] 2007[7] 2010 2019[8]
37 Северсталь 17,60 16,75 14,70 11,85
28 Евраз 16,10 16,30 16,29 13,81
32 ММК 12,45 13,30 11,40 12,46
21 НЛМК 9,13 9,06 11,50 15,61
70 Металлоинвест 6,28 6,43 6,10 4,87
86 Мечел 5,95 6,09 6,07 3,60
100 ТМК 2,15 2,19 2,60 3,12

Демдеглелдер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. Akanuma, H. The significance of the composition of excavated iron fragments taken from Stratum III at the site of Kaman-Kalehöyük, Turkey (en) // Anatolian Archaeological Studies : journal. — 2005. — Vol. 14. — P. 147—158.
  2. Ironware piece unearthed from Turkey found to be oldest steel, The Hindu (2009-03-26). Архивтээн 2009 Үш айның 29. Хынаан 27 Үш айның 2009. Archived 2009-03-29 at the Wayback Machine
  3. Танковая броня  (чедимчок шөлүг — төөгү).
  4. ГОСТ 4543-71, ГОСТ 5632-72, ГОСТ 14959-79  (чедимчок шөлүг — төөгү).
  5. Раздел 3.7. Теплопроводность // Новый справочник химика и технолога. — Спб.: MMVI, НПО «Профессионал», 2006. — Т. 12.
  6. Мировое производство стали в 2017 году выросло на 5,3 процента  (чедимчок шөлүг — төөгү).
  7. 7,0 7,1 Wold top steelmakers of 2007 // Metal Bulletin Weekly. — 17 March 2008. — № 9038. — С. 7.
  8. Чазыглыг цитата: Неверный тег <ref>; для сносок :1 не указан текст

Литература[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Шөлүглер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]