Моңгуш, Аяс Семис-оол оглу
|
Аяс Семис-оол оглу Моңгуш | |
|---|---|
 | |
| Төрүттүнген хүнү | 1973 апрельдиң 2 (51 хар) |
| Чурт | |
Аяс Семис-оол оглу Моңгуш ( орус. Аяс Семис-оолович Монгуш; апрель 2, 1973 төр.) — тыва мөге, сумо хүрешке Россияның алдарлыг спорт мастери, Сумо хүрешке делегейниң ийи дакпыр тиилекчизи, Делегей кубогунуң эдилекчизи, Европаның чеди дакпыр тиилекчизи, Россияның тос дакпыр тиилекчизи, самбо хүрешке Азияның тиилекчизи, тыва хүрешке "Наадым" байырлалының он чеди дакпыр тиилекчизи, «ТР-ниң күрүнениң Күчүтен мөгези», «ТР-ниң Күш-культуразының болгаш спортунуң алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг аттарның болгаш Республика Ордениниң эдилекчизи. «Европаның тулган сумоторийи» аттыг. Моңгуш Аяс сумо хүрешке Россияда эң ат-алдарлыг баштың, а делегейде билдингир мөгелер санынче кирип турар.
Бодунуң тускай техниказы биле хүрешке чаа чүүлдерни киирген. Ол болза 1991 чылда Наадым хүрежинге ийи мөге артканда, бодунуң удурланыкчызы Шогжулчаа Игорьну, чаа амгы уеде крест деп адатынып турар арганы ажыглааш шүглүп үнген. Оон база бир кончуг ынак аргазы "часкаар" арга. Хөрээ удурланыкчызының хөрээниң адаанче кире бергеш хүрежир. Куду базарга хоя дөңмээн орта часкаптар. Чогумна кылыр аргалары янзы-бүрү болгаш хүрештиң байдалының аайы биле кылыр турган. Буттаар, майыктаар, азар, катай хагар, колдук адаанче киргеш октаар арга(нырок), хояр, доңгайтыр шелер, буттуң иштинден балдырлаар дээш оон-даа өске көрүштүг аргаларны дидим, бүзүрелдиг болгаш удурланыкчызы манавайн турда кыла кааптар.
Намдары
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]Моңгуш Аяс 1973 чылдың апрель 2-де Тыва АССР-ниң Чөөн-Хемчик кожуунунуң Баян-Тала сумузунга төрүттүнген. Кызыл кожууннуң Шамбалыг сумузунуң ортумак школазын дооскан. Тыва улустуң "Наадым" байырлалының 17 дакпыр тиилекчизи ( 1991, 1992, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 чылдар). Чаңгыс катап үжүүрлешкен (1993 чыл), база бир катап 3-4 черге төлептиг болган (2014 чыл).
Моңгуш Аяс 7 харлыында хүрежип эгелээн. Тыва хүреште туруп көрбээн, база моон-даа соңгаар турары берге көргүзүгнү тургускан. Ол болза бир дугаар тыва улустуң күрүне "Наадым" байырлалынга 18 харлыг (1991 чыл) тургаш шүүлген. Оон дараазында 18 чыл иштинде чүгле чаңгыс катап 1993 чылда 20 харлыг тургаш Моол күрүнениң авырга аттыг мөгезинге Одвоогийн Балжинямга октаткаш, үжүүрлешкен.
- Арзылаң атты — 18 харлыында күүсеткен.
- Чаан атты — 21 харлыында күүсеткен.
- Күчүтен атты — 23 харлыында күүсеткен.
Хостуг хүрешке, самбога, дзюдога болгаш тыва хүрешке улуг чедиишкиннерлиг.
Сумо хүрешти 1998 чылда сонуургап эгелээн. 2000 чылда Японияның Аомори хоорайга сумо хүрешке Делегей кубогун РФ-тиң чыынды командазының составынга эң баштай чаалап алган. 2000-2001 чылдарда Бразилияга (Сан-Паулу хоорай), ооң соонда Японияга (Аомори) эрткен делегей чемпионаттарының алдын медальдарының эдилекчизи. 2000 чылда 115 килге Делегей кубогунуң тулган чемпиону, 2001 чылда - Москваның делегей чергелиг ажык маргылдаазының тулган чемпиону апарган.
Дөзү
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]- Дарбаа Ю.К. «Тыва дугайында 99 айтырыгга харыылар»
- Монгуш Аяс Семис-оолович. Биография — biografija.ru