Тес-Хем кожууну

Тес-Хем кожуун

Тес-Хем кожууну.

Шөлү – 6680 км². Чурттакчы чонунуң саны – 8341 кижи (2017). Национал тургузуу – тывалар. Шажынчы тургузуу – буддистер. Автомобильдиң кодунуң дугаары – 17. Куржаг шагы – MSK+4 (UTC+7).

1920 чылдарда Тыва Арат Республиканың бир тускай кожууну кылдыр ол тургустунган.

Тес-Хем кожууну Эрзин, Өвүр, Таңды кожууннары-биле кожа чыдар.

Төп сууру — Самагалдай (Тываның эрги найысылалы).Тес-Хемниң төвүнден Кызыл хоорайга чедир 162 км. Тываның өске суурлар тыптырының бир чүс чыл мурнунда Самагалдай суур үндезилеттинген. Ол барык-ла 148 чыл дургузунда Тываның Найысылалы болгаш ажыл-агый, культура, эртем, шажын төвү болуп келген.

Самагалдай суурнуң тургустунганындан бээр 240 чыл ою 2013 чылда эрткен. Ынчан Самагалдайга республиканың булуң бүрүзүнден, өске черлерден-даа хөй чон чыылган. Самагалдай хүрээзинге мөргүл эрттирер болгаш байырлаар. Кончуг мөгелер, чүгүрүк аъттар болгаш чечен кижилер аңаа илерээн.

Арбан-суму чизези

1. Самагалдай сумузу, төп сууру Самагалдай;
2. Кызыл-Чыраа сумузу, төп сууру Ак-Эрик;
3. Берт-Даг сумузу, төп сууру Берт-Даг;
4. О-Шынаа сумузу, төп сууру О-Шынаа;
5. Ү-Шынаа сумузу, төп сууру Хөл-Ожуу;
6. Чыргаланды сумузу, төп сууру Белдир-Арыг;
7. Шуурмак сумузу, төп сууру Шуурмак.

Куран арбаны Шуурмак сумузунга хамааржып турар.

Үндезини

1. Тес-Хем дугайында Тыва Республика чазааның сайтызында. Archived 2016-03-07 at the Wayback Machine
2. Тыва чуртунда хоорай болгаш сумулар чизези. Archived 2016-06-24 at the Wayback Machine